کشف گنجینه‌ ای ۳۰۰۰ ساله از قطعات فلزی عصر برنز

در دسامبر سال 2019، خبری از منطقه گیلدن موردن در کمبریج شایر انگلستان منتشر شد که توجه جامعه باستان شناسی و علاقه مندان به تاریخ را به خود جلب کرد. در یکی از مزارع این منطقه، مجموعه ای کم نظیر از اشیای فلزی باستانی کشف شد که قدمت آن ها به حدود سه هزار سال پیش، یعنی عصر برنز، بازمی گردد. این کشف نه تنها تصویری تازه از زندگی مردم در دوران ما قبل تاریخ ارائه می دهد، بلکه اهمیت موضوعاتی چون استفاده مجدد از فلزات و مدیریت منابع در گذشته های دور را آشکار می سازد.

جست و جویی که به کشف بزرگ رسید

این مجموعه ارزشمند توسط فردی به نام دیوید استاکی و با کمک دستگاه فلزیاب شناسایی شد. استاکی نزدیک به هفت سال وقت صرف جست وجوی زمین های کشاورزی کرده بود تا سرانجام در عمق حدود 30 متری خاک به قطعاتی فلزی با رنگ سبز اکسید شده برخورد کرد. او در ابتدا تصور می کرد که شاید با تکه های معمولی مواجه شده است، اما با افزایش تعداد قطعات، نشانه های روشنی از ارتباط آن ها با دوران باستان آشکار شد.

به گفته او، هیجان این لحظه وصف ناپذیر بوده است. کشف چنین گنجینه ای پس از سال ها تلاش و جست وجو، نه تنها برای یک کاوشگر مستقل بلکه برای صاحب زمین نیز شگفتی بزرگی به همراه داشت.

دریافت مشاوره

ماهیت و ویژگی های آثار به دست آمده

بررسی های کارشناسان نشان داد که این مجموعه شامل 66 قطعه فلزی است که قدمتی بین سال های 1050 تا 800 پیش از میلاد دارند. بیشتر آن ها از آلیاژ مس ساخته شده اند و در نگاه اول، حالت شکسته یا ناقص دارند. این موضوع نشان می دهد که احتمالا هدف از دفن آن ها استفاده مجدد از فلز پس از ذوب بوده است.

در میان اشیا، ابزارهای جنگی و غیر جنگی به چشم می خورند. یکی از جالب ترین یافته ها، قطعاتی موسوم به چیپ هستند که برای محافظت از نوک تیز شمشیرها یا سلاح های مشابه به کار می رفته اند. این کشفیات نشان دهنده سطح بالای مهارت فلزکاری در عصر برنز و همچنین اهمیت کارکردهای نظامی و روزمره ابزارهای فلزی در آن دوران است.

اصطلاح گنجینه ریخته گری و اهمیت آن

دو تن از متخصصان این پروژه، هلن فاولر و دکتر ادوارد کاسول، مجموعه کشف شده را با اصطلاح گنجینه ریخته گری توصیف کردند. این عبارت به گروهی از اشیای فلزی اطلاق می شود که احتمالا به عنوان ضایعات گردآوری شده اند تا در زمان مناسب دوباره ذوب شوند. در واقع، چنین گنجینه هایی نمایانگر شکل ابتدایی مفهوم بازیافت در دوران باستان هستند.

فاولر معتقد است که این کشف شباهت بسیاری با مخازن بازیافت مدرن دارد. همان طور که امروزه افراد ضایعات فلزی یا پلاستیکی را جمع آوری می کنند، مردمان عصر برنز نیز اشیای فرسوده یا شکسته را کنار می گذاشتند تا دوباره به کار گرفته شوند.

روند قانونی و چالش های ثبت آثار

بر اساس قانون گنجینه سال 1996 در بریتانیا، هر مجموعه ای که شامل دو یا چند شیء فلزی از دوران ماقبل تاریخ باشد، واجد شرایط ثبت به عنوان گنجینه ملی است. به همین دلیل، استاکی موظف شد کشف خود را گزارش دهد. اما همزمانی این فرآیند با آغاز همه گیری ویروس کرونا باعث شد که بررسی رسمی و ثبت نهایی آثار با تاخیر طولانی مواجه شود.

این موضوع یادآور دشواری های حفاظت از میراث فرهنگی در شرایط بحرانی است و نشان می دهد که حتی در دوران معاصر نیز چالش هایی بر سر راه پژوهش های باستان شناسی وجود دارد.

بشقاب های اسرارآمیز، پرسشی بی پاسخ

در میان قطعات کشف شده، برخی اشیا به شکل بشقاب های فلزی هستند که هنوز کارکرد دقیق آن ها مشخص نشده است. این قطعات بیش از سایر آثار توجه محققان را جلب کرده اند.

فاولر در این زمینه می گوید: «این بشقاب ها همچنان معمایی حل نشده اند. شاید کارکردی آیینی داشته اند، شاید هم برای استفاده های روزمره ساخته شده اند. ناشناختگی این اشیا بخشی از جذابیت باستان شناسی است، زیرا هر پرسش بی پاسخ راه را برای تحقیقات جدید باز می کند.»

بازتابی از زندگی و دانش مردمان عصر برنز

یافته های گیلدن موردن نشان می دهد که مردمان عصر برنز نه تنها در کار با فلزات مهارت داشتند، بلکه به مدیریت منابع نیز توجه ویژه ای نشان می دادند. بازیافت و استفاده مجدد از فلزات، رویکردی هوشمندانه در برابر دشواری های تامین مواد اولیه بوده است.

از سوی دیگر، وجود ابزارهای نظامی در این مجموعه یادآور اهمیت جنگ و دفاع در آن دوران است. همزمان، ابزارهای غیرجنگی نیز از تداوم زندگی روزمره و نیازهای متنوع مردم حکایت دارند. به بیان دیگر، این گنجینه تصویری جامع از ترکیب زندگی جنگی و غیرجنگی در عصر برنز ارائه می دهد.

میراثی که هنوز زنده است

شاید برای بسیاری شگفت آور باشد که مفهوم بازیافت، که امروز یکی از ارکان حفظ محیط زیست به شمار می رود، ریشه هایی عمیق در گذشته های دور دارد. مردمان سه هزار سال پیش نیز به ارزش فلزات واقف بودند و تلاش می کردند از هر قطعه ای بیشترین بهره را ببرند. این گنجینه نه تنها از نظر تاریخی ارزشمند است، بلکه پیامی امروزی برای ما دارد: استفاده خردمندانه از منابع و پرهیز از اسراف، اصلی است که از اعماق تاریخ تاکنون تداوم یافته است.