گالئون سن خوزه | گنجینه ۲۰ میلیارد دلاری در اعماق دریای کارائیب
دولت کلمبیا اخیراً اعلام کرده است که قصد دارد لاشه کشتی تاریخی سن خوزه را که نزدیک به سه قرن پیش غرق شد، از اعماق دریای کارائیب بیرون بکشد. ارزش احتمالی گنجینه موجود در این کشتی حدود 20 میلیارد دلار برآورد می شود.
گوستاوو پترو، رئیس جمهوری کلمبیا، این موضوع را یکی از اولویت های دولت خود دانسته و دستور داده است که تا پیش از پایان دوره ریاست جمهوری اش در سال 2026، عملیات بیرون کشیدن کشتی آغاز شود. به گفته خوان دیوید کوریا، وزیر فرهنگ کلمبیا، این پروژه قرار است با مشارکت عمومی-خصوصی انجام گیرد تا منابع مالی و تکنولوژیک لازم برای چنین مأموریت عظیمی فراهم شود.
کشتی افسانه ای سن خوزه
سن خوزه یکی از مهم ترین کشتی های ناوگان دریایی اسپانیا در اوایل قرن هجدهم بود. این کشتی بادبانی که در سال 1698 ساخته شد، مجهز به 62 توپ جنگی و سه دکل بود و به عنوان پرچمدار ناوگان انتقال جواهرات و فلزات گرانبها از مستعمرات اسپانیا در قاره آمریکا به اروپا فعالیت می کرد.
در آن زمان، مسیرهای تجاری اسپانیا میان پرو و شبه جزیره ایبری برقرار بود و کشتی ها مقادیر عظیمی از طلا، نقره و زمرد را به اروپا حمل می کردند. سن خوزه در 8 ژوئن 1708، در میانه جنگ جانشینی اسپانیا، با چهار ناو بریتانیایی مواجه شد. در نبردی سنگین، کشتی اسپانیایی بر اثر اصابت گلوله های توپ دچار انفجار شد و در نزدیکی سواحل کارتاخنا غرق گردید. از میان حدود 600 خدمه آن، تنها 11 نفر جان سالم به در بردند.
محموله ای افسانه ای
طبق روایت های تاریخی، در آخرین سفر سن خوزه، این کشتی دست کم 200 تن طلا، نقره و زمرد که عمدتاً از معادن بولیوی استخراج شده بود، با خود حمل می کرد. همین موضوع باعث شده است که این کشتی لقب جام مقدس کشتی های غرق شده را به خود بگیرد. برای نزدیک به 300 سال، مکان دقیق غرق شدن سن خوزه در هاله ای از ابهام باقی ماند و تنها داستان های افسانه ای در میان مردم دست به دست می شد.
تلاش ها برای کشف و بازگردانی کشتی
در سال 1981، یک شرکت آمریکایی به نام گلوچا مورا ادعا کرد که محل غرق شدن سن خوزه را کشف کرده است. این شرکت مختصات احتمالی را به دولت کلمبیا تحویل داد و انتظار داشت که در صورت بازیابی گنجینه، نیمی از آن به خود شرکت اختصاص یابد. اما دهه ها گذشت تا اینکه در سال 2015، دولت کلمبیا رسماً اعلام کرد که نیروی دریایی این کشور موفق شده لاشه کشتی را در مکانی متفاوت بیابد.
از آن زمان تاکنون، دولت کلمبیا محل دقیق کشتی را فاش نکرده است. با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند کشتی در همان محدوده ای قرار دارد که شرکت آمریکایی سال ها پیش معرفی کرده بود.
چالش های حقوقی و ادعاهای مالکیت
گنجینه سن خوزه تنها یک موضوع تاریخی نیست، بلکه به عرصه ای از مناقشات بین المللی نیز تبدیل شده است.
- کلمبیا: این کشور خود را مالک انحصاری کشتی می داند، چرا که لاشه در آب های سرزمینی آن قرار گرفته است.
- شرکت آمریکایی: گلوچا مورا که اکنون نام دیگری دارد، ادعا می کند نخستین کسی بوده که مختصات کشتی را مشخص کرده و به همین دلیل باید سهمی از گنجینه داشته باشد. این شرکت حتی علیه دولت کلمبیا شکایتی 10 میلیارد دلاری تنظیم کرده است.
- اسپانیا: دولت اسپانیا نیز مدعی است که به دلیل ساخت کشتی و تعلق آن به ناوگان سلطنتی این کشور، حقی بر محموله دارد.
- قبایل بومی بولیوی: گروهی از بومیان قبیله قارا قارا نیز استدلال می کنند که اجداد آنان فلزات گرانبها را از معادن استخراج کرده اند، بنابراین سهمی از ثروت کشتی به آن ها تعلق دارد.
این ادعاها باعث شده است که گنجینه سن خوزه نه تنها در اعماق آب بلکه در عرصه حقوقی و سیاسی نیز همچنان درگیر باشد.
ارزش فرهنگی و تاریخی کشتی
اگرچه توجه عمومی بیشتر به ارزش مالی گنجینه جلب شده است، اما از دیدگاه باستان شناسان و تاریخ پژوهان، سن خوزه گنجینه ای فرهنگی نیز محسوب می شود. کشتی و محموله اش می توانند اطلاعات بی نظیری درباره ساختار دریانوردی قرن هجدهم، تجارت جهانی، اقتصاد استعمار و حتی تعاملات فرهنگی میان اروپا و قاره آمریکا ارائه دهند. به همین دلیل برخی کارشناسان معتقدند که تمرکز صرف بر استخراج و تقسیم گنجینه، اهمیت علمی و فرهنگی این کشف را کمرنگ می کند.
آینده سن خوزه
دولت کلمبیا اکنون در تلاش است تا با استفاده از فناوری های پیشرفته، عملیات بیرون کشیدن کشتی را آغاز کند. این مأموریت علاوه بر دشواری های فنی و هزینه های هنگفت، باید ملاحظات حقوقی و فرهنگی را نیز در نظر بگیرد.
سن خوزه بیش از یک کشتی غرق شده است این کشتی نمادی از دوران استعمار، جنگ های جهانی قرن هجدهم و رقابت قدرت های بزرگ بر سر منابع تازه کشف شده قاره آمریکا به شمار می رود.
شاید روزی گنجینه 20 میلیارد دلاری این کشتی از اعماق آب بیرون کشیده شود، اما پرسش بزرگ این است که چه کسی در نهایت مالک آن خواهد بود: دولت ها، شرکت ها یا بازماندگان مردمی که هزاران سال پیش ثروت را از دل زمین بیرون آوردند؟